Donostia Zinemaldiak Txileko zinemari sail oso bat eskaini zion 1987ko 35. edizioan «Txile barrutik eta kanpotik» izenburupean. Irail hartan, iraganaren eta orainaren arteko lerro bat marraztu zen Donostian: 1973ko Augusto Pinocheten estatu-kolpearen eta zinemaren eskutik egindako Txileko historiaren berrikuspenaren arteko lerroa. Tentsioz betetako garai hartan, gainera, ziurgabetasunez betetako demokraziara itzulera proiektatzen zuen oraindik ere marraztutako lerroak.

Txilen lehen filma egin zenetik 85 urte betetzen ziren, eta, beraz, baita Andeetako herrialdean zinema jaio zenetik ere. Urteurrena aitzakiatzat hartuta, sail bat antolatzea erabaki zuen Donostia Zinemaldiak. Hori bai, sailaren programazioan beste gertakari bat ere nabarmendu zen: 1967an Txileko Viña del Mar hirian egindako lehendabiziko Latinoamerikako Zinemagileen Topaketaren hogeigarren urtemuga. Izan ere, hitzordu hori mugarri izan zen Txileko eta Latinoamerika guztiko zine politiko eta sozialaren jaiotzan.

Donostia Zinemaldiaren aurreko ediziotik jaialdiaren zuzendaria zen Diego Galánek azaldu bezala, bai Txileko zinemari eskainitako sailean bai gainontzeko guztietan ere, sorpresarekiko lilura berpizteko asmoa zen nagusi. Zinemaldiak FIAPFek emandako espezializatu gabeko lehiazko zinema-jaialdiaren kategoria berreskuratu berri zuen, eta, babes hori berresteko asmoz, egitarau indartsu baten alde egin zuen. Txileri buruzko saila koordinatzeko ardura José María Riba kazetari eta zuzendaritza batzordeko kideak jaso zuen.

Guztira 36 filmek osatu zuten saila. Patricio Guzmán zuzendari entzutetsuak En nombre de Dios (1987) dokumentalarekin parte hartu zuen, eta Donostian egindako prentsaurrekoan ere izan zen. Ignacio Agüero zuzendariak, berriz, No olvidar (1982) eta Como me da la gana (1985) film laburrak aurkeztu zituen. Urte batzuk geroago Taxi para tres (2001) filmarekin Urrezko Maskorra irabaziko zuen Orlando Lubbert zuzendariak ere parte hartu zuen, El Paso (1979) eta Chile, la cultura necesaria (1986) lanekin hain justu. Emakume batek zuzendutako film bakarra aurkeztu zen Donostian antolatutako sailean, Tatiana Gaviola zinemagilearen Yo no le tengo miedo a nada (1984). Sailaren protagonista nagusietako bat Sergio Bravo izan zen, Txileko Zinema Esperimentalaren Zentroaren sortzailea. Izan ere, Día de organillos (1959) eta Ese desconocido (1960) film laburrak eta No eran nadie (1981) film luzea aurkeztu zituen Donostian, baita El húsar de la muerte de Pedro Sienna (1925) zinema mutuko Txileko fikziozko film bakarra ere, Bravok berak 1961ean berreskuratu eta zaharberritutakoa. Azkenik, Hernán Castro zinemagile eta Cine-Ojo kolektiboko kideak, Vitel Noticias nº9 bideoan egindako albistegi alternatiboa aurkeztu zuen Donostian, Zinemaldia hasi baino egun gutxi batzuk lehenago amaitu zuena.

«Gu, ditugun baliabide urriekin, Estatuaren makineria horri guztiari aurre egiten saiatzen gara, baina komunikazioaren Goliat erraldoiari aurre egiten ari den David txikia besterik ez gara», nabarmendu zuen Castrok «Txile barrutik eta kanpotik» sailaren inguruan Donostian egin zen solasaldian. Mahai-inguruan lekukotza-zinema independentea edo fikziozko zinema independentea egin beharraren inguruan zinemagileek zituzten desadostasunak azaleratu ziren, baina baita guztiek partekatzen zuten ikuspuntu komun bat ere: erbestean zeuden egileek txiletar jarduera zinematografikoa hedatzeko orduan egindako ekarpen eskerga. Zinemaldiaren Egunkarian bertan Paulo Antonio Paranaguá zinema-historialari eta mahai-inguruaren moderatzaileak nabarmendu bezala, diktadura militarra indarrean jarri zenetik aurrera Txileko zinemagileek euren herrialdetik kanpo egindako 176 lanak tokiko zinematografia bati atzerrian jarraipena ematearen parerik gabeko adibide bilakatu ziren.

Barrutik. Kanpotik. Sailari emandako «Txile barrutik eta kanpotik» izenburuak berak ezin hobeto laburbildu zuen Txileko historiaren garai oso bat, Txileko zinemaren eta herriaren aro oso bat. Saila iragartzeko hautatutako kartelak ere –Zinemaldiaren artxiboan gordeta dago–, ikuspegi berbera irudikatzen du. Kartelaren marjinak gorriak dira, eta, atzealdea, beltza. Erdian, berriz –bai kartelaren erdian bai «Chile» izenaren erdian–, ukabila altxatuta aurrera egiten duen pertsona batek emandako argitasuna azaleratzen da.