1968. urte iraultzailea Cannesko Zinemaldiaren historiako lehenengo etenaldiaren testigu izan zen, ikasleen grebek eragindako presioen ondorioz jazo zena. Greba hauei artista eta zinemagileak gehitu zitzaizkien. Europan, matxinadak beste erakusketa eta zinema jaialdi batzuk hartu zituen, eta istilu handiak utzi zituen Venezian, Pesaron edo Knokke-Le Zouten (Belgika), besteak beste. Urte pare bat geroago, sugarra ere piztuko zen Berlinen, Vietnamgo inbasioan AEBko armadaren ekintza latzak erretratatu zituen film baten aurkako zentsura-eskandalu baten ondoren.

Hirurogeita zortziko borrokek nazioarteko beste zinema jaialdi batzuk astintzen zituzten bitartean, Espainiako erregimenaren diskurtso ofizialak, komunikabideek eta  Zinemaldiaren antolakuntzak berak bermatua, Donostia Zinemaldiaren irudi “barea” saldu zuen.

Zinemaldiaren zuzendaritzari –1967tik Miguel de Echarrik zuzenduta- egindako elkarrizketa honek, 16. edizioaren bezperan egindakoa, bere alderdirik kosmopolitenak nabarmendu zituen, hala nola erakundeari zatxekion erakargarritasun turistikoa eta lurraldearekin eta herritarrekin zuen harremana. Elkarrizketaren erantzunek edozein dimentsio politiko kentzen zieten adierazpen zinematografiko horiei, “Venezia eta Cannes bezalako zinemaldiak, eta baita Donostiakoa ere, helburu turistikoekin sortu zirela” esanez.

Zinema jaialdiei buruzko azterlanen esparruan gerora egindako ikerketek argi egin dute alderdi horri buruz: Biennale 1932an sortu zuen Benito Mussoliniren gobernu faxistak, beste zinema batzuekin lehian arituko zen italiar zinema nazionala sustatzeko -Alemaniako zinematografiari leku pribilegiatua gordez–, eta italiar zinema jailadiaren jardueraren lehen urteetan, Bigarren Mundu Gerran eten zen arte, propaganda-filmak erakusteko gune emankorra izan zen. Berlinaleko eta Donostiako Zinemaldiko kasuak, gerraosteko garaian sortuak biak, Gerra Hotzaren testuingururik gabe ezin dira ulertu. Lehenak, armada iparramerikarrak sortua, harresi ideologiko batek zeharkaturiko hiri batean bere burua birdefinitzen saiatzen zen bitartean, bigarrena, diktadura betean sortua, erregimenaren garai desarrollistaren intsignia kulturala bihurtu zen. Azken batean, estatu-interesek zeharkaturiko «zinemaren olinpiadak», Marijke de Valck-ek Film Festivals: From European Geopolitics to Global Cinephilia-n dioen bezala.

Eta, jakina, 1968ko Zinemaldia ere ez zen nazioarteko girotik aldendu, gero eta korapilatsuagoak ziren egituren aurka protesta egiten zutenen ondoan: zentsura frankistaren inposizioak bi urte baino gehiagoz jasan ondoren, lehiaketatik kanpo proiektatu zen Ama Lur filma (Nestor Basterretxea, Fernando Larruquert), erregimenak hutsaldu nahi izan zuen erresistentzia kulturaleko ahalegina. Nazioarteko hedabide batzuek ere hainbat protesta erregistratu zituzten euskal gazteen aldetik, The Legend of Lylah Clare (Robert Aldrich) film estatubatuarraren proiekzioa amaitu ostean, eta Vietnamen aldeko panfletoak jaurti zituzten, «Yankees go home» oihukatuz. Eta ustezko lasaitasunaren erdian, zalapartarik handiena: New American Cinemaren atzera begirakoak zuzenean jasandako zentsura, hiru proiekzio egunen ondoren.